Tradycyjne Islandzkie kościoły torfowe

Trasa naszej wycieczki wielokrotnie przecina ważne z punktu widzenia religii punkty na mapie wyspy takie jak:

• Park narodowy Þingvellir – tu podczas zgromadzenia Althingu w 1000 roku Islandczycy odrzucili swoją wiarę pogańską na rzecz chrześcijaństwa. Mówi się, że to tutaj stanął pierwszy kościół na wyspie, wybudowany z rozkazu norweskiego króla Olafa II Haraldssona, zwanego Świętym. Obecna budowla pochodzi z połowy XIX wieku; niestety, nie jest znana dokładna lokalizacja pierwotnej świątyni
• Skálholt – niewielka miejscowość położona na trasie Golden Circle. To tutaj powstało pierwsze biskupstwo w kraju, w 1056 roku. Przez niemal 8 wieków było to najważniejsze dla chrześcijan miasto na wyspie. Prócz kościoła znajdowała się tu szkoła, gospodarstwa rolne i klasztor. Tutaj także po reformacji stracono ostatniego chrześcijańskiego biskupa Islandii. Od tamtej pory na wyspie dominuje luteranizm. Obecny budynek kościoła jest 10 świątynią w tym miejscu, a w wyniku prac archeologicznych w jego podziemiach odnaleziono grobowiec jednego z najbardziej wpływowych biskupów Islandii – Pálla Jónssona. Grobowiec wraz z innymi reliktami można obejrzeć za drobną opłatą.
• Hólar – druga siedziba biskupa na Islandii, położna na północy kraju, na półwyspie Tröllaskagi. To tutaj wydano pierwszą biblię po islandzku w 1584 roku. Budynek stojącego tu kościoła (dawniej katedry) pochodzi z 1763 roku i jest najstarszą murowaną budowlą na Islandii. Wnętrze świątyni wzbogacone jest wieloma artefaktami, jak choćby ołtarzem z XVI wieku, podobnego wieku krucyfiksem a także chrzcielnicą ze steatytu (co ciekawe – materiał ten nie występuje na Islandii) datowaną na 1674 rok. Górująca nad kościołem dzwonnica została dobudowana w 1950 roku, w czterechsetną rocznicę męczeńskiej śmierci Jóna Arasona – ostatniego chrześcijańskiego biskupa Islandii i Hólar, straconego w Skalholt po reformacji kraju.

Tych ważnych z perspektywy religii miejsc jest na wyspie dużo więcej, w tym tekście jednak chcielibyśmy przybliżyć Wam konkretne budowle, których próżno szukać gdzie indziej, a dla których upływający czas i surowe warunki nie pozostały łaskawe.

Na Islandii jeszcze nie tak dawno temu dominowała zabudowa z kamienia i mchu. Przez długi czas były to jedyne powszechnie dostępne materiały budowlane na wyspie. Nie inaczej było także z budowlami sakralnymi, lokalne świątynie wznoszono dokładnie tą samą metodą. Obecnie na całej wyspie pozostało już tylko sześć kościołów w tej oryginalnej formie i są to:

• Hofskirkja – kościół torfowy mieszczący się w niewielkiej miejscowości u podnóży najwyższego szczytu Islandii, na południowym wschodzie wyspy. Pierwsze wzmianki o kościele w tym miejscu pochodzą z 1343 roku, choć obecny został zbudowany w latach 1883 – 1885 i jest ostatnią świątynią zbudowaną w tym tradycyjnym islandzkim stylu.

• Grafarkirkja – najstarszy kościół torfowy na Islandii. Znajduje się na północy kraju, niedaleko dawnych terenów siedziby biskupa w Hólar. Najstarsze wzmianki o kościele tutaj pochodzą z 1240 roku, a w obecnej formie budynek stoi tu od niemal 300 lat (został jednak wyremontowany w 1953 roku i ponownie w 2011). Jako jedyny jest otoczony torfowym wałem w formie okręgu wokół świątyni i cmentarza. Uważa się, że większość kościołów torfowych na wyspie zbudowanych było w podobny sposób.
• Núpsstaðakirkja – najmniejszy ze wszystkich pozostałych kościołów torfowych na wyspie. Znajduje się w połowie drogi między Kirkjubæjarklaustur a parkiem narodowym Skaftafell. Był to pierwszy tego typu obiekt objęty opieką muzeum narodowego Islandii. Pierwotnie zbudowany w 1657 i choć oczywiście wielokrotnie odbudowany (konstrukcje drewniano-torfowe zachowują trwałość do ok. 150 lat), to wciąż najstarsze elementy konstrukcji mają prawie 400 lat!
• Saurbæjarkirkja – w porównaniu z resztą jest to prawdziwy moloch, mogący zmieścić w środku 60 osób. Wybudowany w 1858 roku w tradycyjnej formie, choć w późniejszych latach podczas odbudowy dodano murowaną piwnicę. Ostatnią rekonstrukcję przeszedł w latach 2002 – 2005. Wnętrze tego kościoła wyróżnia się wielobarwnym wykończeniem.
• Víðimýrarkirkja – przez wielu uznawany za najpiękniejszy z grona ocalałych kościołów torfowych na Islandii. Obecny budynek powstał w 1834 roku, na wzór świątyń które stały w tym miejscu niemal 300 lat wcześniej. Do dnia dzisiejszego zachował swoją oryginalną formę, poddawany jedynie lekkim naprawom. To sprawia, że kościół ten jest uważany za najcenniejszy obiekt architektury Islandzkiej XIX wieku. Ciekawostką jest, że do jego budowy wykorzystano drewno przypływowe, wyrzucone na brzegi wyspy przez ocean. Przed kościołem stoi drewniana brama, pod którą zawieszone są dzwony z 1630 roku.
• Árbæjarkirkja – ostatni na naszej liście kościół znajduje się w Reykjaviku, na terenie Árbæjarsafn Folk Museum. Kościół ten pierwotnie znajdował się na północy kraju gdzie powstał w 1882 roku. Niewiele ponad pół wieku później budynek rozebrano, a drewno z konstrukcji wykorzystano na farmie nieopodal. Kilkadziesiąt lat później przy rozbiórce budynków ponownie zachowano drewno i użyto je do budowy kościoła tam gdzie obecnie się znajduje. Jest to jedyna kryta darnią świątynia w stolicy kraju.